Syllabus) RAS Syllabus (Main): संस्कृत (Code No. 36)

Rajasthan Public Service Commission

RAS Syllabus (Main): संस्कृत (Code No. 36)

संस्कृत प्रथम प्रश्न पत्र

निर्देश- व्याख्यापरक प्रश्न केवल इकाई 1 व 2 के अन्तर्गत विस्तृत अध्ययन हेतु निर्धारित पाठ्यक्रम से ही पूछे जायेंगे ।

इकाई-1 निम्नांकित का विस्तृत अध्ययन-
(क) ऋग्वेद (1) अग्नि सूक्त (1.1)
(2) विष्णु सुक्त (1.154)
(3) इन्द्र सुक्त (2.12)
(4) पुरूष सूक्त (10.90)
(ख) कठोपनिषद् (प्रथमाध्याय)
(ग) श्रीमद्भगवद्गीता (द्वितीयाध्याय)
(घ) नीतिशतकम्
(ङ) मनुस्मृति (द्वितीयाध्याय)

इकाई-2 निम्नांकित का विस्तृत अध्ययन-
(क) कुमार संभवम् (पंचम सर्ग)
(ख) रघुवंशम् (त्रयोदश सर्ग)
(ग) किरातार्जुनीयम् (प्रथम सर्ग)
(घ) अभिज्ञान शाकुन्तलम् (चतुर्थ अंक)
(ङ) कादम्बरी (शकुनासोपदेश)

इकाई-3 निम्नांकित का सामान्य अध्ययन-
(क) ईशोपनिषद्
(ख) कठोपनिषद्
(ग) श्रीमद्भगवद्गीता
(घ) मनुस्मृति
(ङ) रामायण
(च) महाभारत

इकाई-4 निम्नांकित का सामान्य अध्ययन-
(क) कुमारसंभवम्
(ख) रघुवंशम्
(ग) किरातार्जुनीयम्
(घ) स्वप्नवासवदत्तम्
(ङ) अभिज्ञान शाकुन्तलम्
(च) कादम्बरी
(छ) शिवराज विजय

इकाई-5 (क) काव्यशास्त्र के प्रमुख सम्प्रदायों का सामान्य परिचय ।
(ख) रस की परिभाषा एवं उसके भेद
(ग) अलंकार - निम्नलिखित अलंकारों के लक्षण एवं उदाहरण- अनुप्रास, यमक, श्लेष, उपमा, रूपक, उत्पे्रक्षा, अतिशयोक्ति, व्यतिरेक, अर्थान्तरन्यास, काव्यलिंग, दीपक, तुल्ययोगिता, दृष्टान्त, सन्देह, भ्रान्तिमान, अपह्नुति, विभावना, विशेषोक्ति, परिसंख्या, समासोक्ति तथा स्वभावोक्ति ।
(घ) छंन्द- निम्नलिखित छन्दों के लक्षण तथा उदाहरण- आर्या, उपेन्द्रवज्रा, अनुष्टुप, इन्द्रवज्रा, उपजाति, वंशस्थ, हरिणी, मालिनी, शिखरिणी, भुजंगप्रयात, वसन्ततिलका, मन्दाक्रन्ता, शर्दुलविक्रीडित, óग्धरा तथा द्रुतविलम्बित ।

संस्कृत द्वितीय प्रश्न पत्र

इकाई-1 संस्कृत साहित्य का इतिहास-महाकाव्य का स्वरूप, उद्भव एवं विकास (विशेषतः अश्वघोष, कालिदास, भरवि, माघ एवं श्रीहर्ष की कृतियाँ), संस्कृत गद्यकाव्य की विशेषताएँ (विशेषतः सुबन्धु, दण्डी एवं बाण की गद्यकृतियों के सन्दर्भ में), संस्कृत नाटक का उद्भव और विकास (विशेषतः भास, कालिदास शूद्रक, विशाखदत्त एवं भवभूति की नाट्यकृतियाँ), कथासाहित्य (वृहत्कथा एवं उसके संस्कृत रूपान्तर) राजस्थानीय अभिनव संस्कृत साहित्य का परिचय ।

इकाई-2 भारतीय संस्कृति-विकास की रूपरेखा, वर्ण एवं आश्रम व्यवस्था, संस्कार, शिक्षा (वैदिककाल से 7 वीं शताब्दी तक), प्राचीन भारत में सामाजिक, राजनितिक तथा आर्थिक व्यवस्था, प्राचीन न्याय-व्यवस्था ।

इकाई-3 निबन्ध- विचारात्मक अथवा वर्णनात्मक किसी विषय पर संस्कृत में लघु निबन्ध ।

इकाई-4 अनुवाद (क) संस्कृत से हिन्दी/अंग्रेजी
(ख) हिन्दी/अंग्रेजी से संस्कृत

इकाई-5 व्याकरण - लघुसिद्धान्तकौमुदी पर आधरित निम्न प्रकरणों का प्रयोगात्मक ज्ञान -
(1) संन्धि
(2) कारक
(3) कृदन्त
(4) समास
(5) तिडन्त (भू, एध्, अद्, दिव्, डुकृञ, चुर, धातुएँ)

Go TO RPSC Examination Syllabus Page